Niektórzy określają cukrzyce mianem pierwszej, niezakaźnej epidemii na świecie. Już u co 11 dorosłego człowieka na Ziemi zdiagnozowano cukrzycę. W Polsce dotkniętych tą chorobą jest ok. 3 mln ludzi. Szacuje się, że do 2030 roku aż 10% ludności Polski będzie borykało się z tym schorzeniem [1, 2].

Skąd bierze się cukrzyca?

Cukrzyca typu II diagnozowana jest z reguły u osób dorosłych, na skutek niewłaściwego stylu życia. To choroba cywilizacyjna spowodowana najczęściej niską aktywnością fizyczną oraz niepoprawnym sposobem żywienia, z czego najistotniejszym elementem jest nadmierna podaż energii, skutkująca coraz wyższą masą ciała. Cukrzyca typu II bardzo często współistnieje wraz z otyłością, nadciśnieniem tętniczym i dyslipidemią, co określamy mianem zespołu metabolicznego. Jednym z elementów leczenia zespołu metabolicznego jest zmniejszenie masy ciała poprzez poprawę sposobu żywienia i zwiększenie aktywności fizycznej.

Trochę inaczej wygląda sytuacja w przypadku cukrzycy typu I –  jest ona wynikiem wrodzonych defektów powodujących zaburzone działanie bądź wydzielanie insuliny, dlatego też wykrywana jest najczęściej u dzieci i młodzieży [3, 4]. Zdiagnozowanie cukrzycy typu I nie powinno jednak przyczyniać się do ograniczenia wysiłku fizycznego. Odpowiednia edukacja pacjenta i stała kontrola choroby pozwalają na uprawianie sportu nawet na poziomie wyczynowym.

Czy osoby z cukrzycą mogą uprawiać sport?

Zaburzone działanie insuliny w organizmie diabetyka powoduje zwiększone ryzyko wystąpienia hipoglikemii, według definicji oznacza to spadek stężenia glukozy we krwi poniżej prawidłowego poziomu (70mg/dl). Objawy dotyczą wielu układów w ludzkim organizmie, a najbardziej charakterystyczne z nich to: osłabienie, nudności i wymioty, tachykardia, niepokój, zaburzenia koordynacji ruchowej, senność a nawet śpiączka. Tak samo jak u nieaktywnych fizycznie diabetyków pojawienie się hipoglikemii uzależnione jest od dawki insuliny, rodzaju preparatu (szybko działające, o pośrednim czasie działania, długo działające), ilości spożytych węglowodanów i ładunku glikemicznego produktów spożywczych a także od rodzaju treningu fizycznego i jego czasu trwania. Hipoglikemia może pojawić się podczas trwania wysiłku lub po jego zakończeniu. Jeśli zaplanowany trening odbywa się w krótkim czasie od podania insuliny (1 – 2 h) należy zmniejszyć dawkę insuliny nawet o 30 – 50 % [3]. Jeśli czas pomiędzy aplikacją insuliny a treningiem jest dłuższy należy rozważyć dodatkową podaż węglowodanów. W przypadku korzystania z Osobistej Pompy Insulinowej warto korzystać z możliwości czasowego zmniejszenia podaży bazowej insuliny. Warto zaznaczyć również, że długotrwały wysiłek fizyczny (np. biegi długodystansowe, pływanie, jazda na rowerze) prowadzi do wyczerpania zapasów glikogenu w mięśniach i wątrobie, dlatego też podanie glukagonu nie zawsze będzie skutkować podwyższeniem glikemii. Z drugiej strony zagrożeniem dla aktywnych fizycznie diabetyków jest hiperglikemia, czyli stan w którym stężenie glukozy we krwi przekracza górne wartości normy. Podczas trwania wysiłku fizycznego w wyniku działania hormonów takich jak adrenalina, noradrenalina, glukagon, czy kortyzol w sposób naturalny zwiększana jest glikemia. Jednak najczęstszą przyczyną hiperglikemii jest strach przed hipoglikemią powodujący nieuzasadnione, zbyt wysokie spożycie węglowodanów w stosunku do podanej insuliny [5].

Kiedy diabetyk może trenować?

Trening fizyczny może być bezpieczny pod warunkiem, że diabetyk monitoruje stężenie glukozy we krwi za pomocą glukometru zarówno przed wysiłkiem, w czasie jego trwania oraz po jego zakończeniu. Oprócz tego chory na cukrzycę powinien minimum 6 razy na dobę sprawdzać poziom stężenia glukozy we krwi. Bardzo dużym ułatwieniem jest stosowanie pomp insulinowych wyposażonych w system ciągłego monitorowania glikemii – CGM (ang. Continuous Glucose Monitoring), który umożliwia stałą kontrole bez przerywania wysiłku. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne określa optymalne poziomy glikemii przy rozpoczęciu i w trakcie uprawiania sportu, które mieszczą się w przedziale:

• dla wysiłku tlenowego 126 – 180 mg/dl (7 – 10 mmol/l)
• dla wysiłku beztlenowego 90 – 180 mg/dl (5 – 10 mmol/l)

Dodatkowym ryzykiem obarczone są sporty, gdzie hipoglikemia może stanowić duże zagrożenia dla pacjenta i jego otoczenia, takie jak sporty wodne, motorowe, lotnicze i wspinaczkowe. Bardziej szczegółowe dane na temat przeciwwskazań do uprawiana sportu można znaleźć na stronie Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego [6].

Najlepszym przykładem na to, że wykrycie cukrzycy nie oznacza końca przygody ze sportem jest kolarska drużyna Team Novo Nordisk, w której wszyscy kolarze to diabetycy. TNN zarejestrowana jest w dywizji UCI Professional Continental Teams. W 2019 roku Charles Planet reprezentujący ten zespół wygrał klasyfikację najbardziej aktywnego zawodnika na Tour de Pologne.

Literatura

1. Guariguataa L, Whitingb DR, Hambletonc I, Beagleya J, Linnenkampa U, Shawd JE (2014) Global estimates of diabetes prevalence for 2013 and projections for 2035. Diabetes Research and Clinical Practice, 103(2): 137-149
2. Zespół ds. epidemiologii i kosztów cukrzycy Komitetu Zdrowia Publicznego Polskiej Akademii Nauk pod kierunkiem prof. Tomasza Zdrojewskiego i prof. Krzysztofa Strojka (2016) Dane o cukrzycy w Polsce. Polska Akademia Nauk
3. Jarosz M (2017) Dietetyka, żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa
4. Cymerys, Rutz-Danielczak, Pupek-Musialik (2013) Kliniczny zarys chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów dietetyki. Wydawnictwo UM Poznań
5. Jimenez CC, Corcoran HM, Crawley JT, Guyton H (2007) National Athletic Trainers’ Association position statement: management of the athlete with type 1 diabetes mellitus. J Athl Train, 42: 536–545
6. Gumprecht J (2019) Zalecenia kliniczne  dotyczące postępowania  u chorych  na cukrzycę. Stanowisko  Polskiego Towarzystwa  Diabetologicznego